Pilot Noordwest Friesland Ontregelt

Op vrijdagmiddag 23 maart 2018 ondertekenden Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, gemeente Harlingen en Waadhoeke en het programma Aan de slag met de Omgevingswet (Den Haag) een overeenkomst om samen te gaan werken in de unieke pilot “Noordwest Friesland ontregelt”.

Het is de eerste keer dat een netwerk van ondernemers het initiatief neemt om te gaan werken alsof de Omgevingswet al van kracht is. De historische gebeurtenis vond plaats in Botniastins van De Franeker Academie. Na een welkom van Eduard van Zuijlen, bestuursvoorzitter van de Academie van Franeker kreeg Johan Grijpstra van de provincie Fryslân, als eerste het woord om iets te vertellen over de Friese Aanpak en de werkzaamheden Omgevingslab Fryslân. Grijpstra: “De betrokken deelnemers mogen zelf weten hoe ze een lab-sessie willen organiseren. Ook hier is men aan het oefenen met thema’s op het verschillende gebieden, zoals bijvoorbeeld energie en milieu. Tot 2021 werkt men aan een zogenaamd koersdocument, die kan helpen bij de implementatie van de nieuwe omgevingswet.”

Frans Nieuwhof,  voorzitter CCNWF en initiatiefnemer, gaf een toelichting op de pilot. “De snelheid van de overheid, waarover ik me zeer over verbaasd heb, is de reden dat wij hier vandaag staan! Het oude denken loslaten blijft moeilijk. Op basis van de pilot blijken er namelijk alweer regels nodig te zijn. Vertrouwen is het allerbelangrijkste”, zo sprak Nieuwhof. De werkgroep (bestaande uit ondernemers en allerlei overheden) mag in pilot doen alsof de omgevingswet al bestaat. Er is veel belangstelling voor deze pilot ook buiten de provinciegrenzen. Nieuwhof sloot af met de woorden: “Wat fijn dat alle partijen lef tonen en dat wij een proeftuin mogen zijn voor ‘regelvrij ondernemen’. Jullie vertrouwen is bij ons in vertrouwelijke handen.”

Govert Geldof toonde via een soort van animatie de werkwijze van de pilot. In feite wordt een idee ingediend bij de beoordelingscommissie. Daarna gaat het naar een transdisciplinair team waarna burgerpartisipaasje volgt. Wanneer het project waardevol is kan het door naar de regeltoets (op beleid, lokaal niveau, Europese regels enz.). Wanneer regels het project in de weg zitten dan kan wellicht de procedure crisis-en herstelwet nog helpen. Tot slot volgt besluitvorming. Geldof: “Wij proberen daadwerkelijk wat aan de gang te brengen…”

Als voorbeeldproject voor de pilot diende het initiatief van de achterneven Jukema, een uniek plan dat tegen verschillende regels is aangelopen bij het omschakelen naar duurzaam en biologisch verbouwen van gewassen. Zo bleek het planten van een boom op een open veld al niet te mogen. Toen daarna bleek dat één van de arealen op een terp lag, waren er opnieuw regels die hun initiatief in de weg stond. Toch uitte spreekster Roeline Kuiper lof aan alle overheden die het initiatief nu toch van de grond doen komen.

Ondertekening overeenkomst

Sake Tiemersma, voorzitter van de Jongeren Adviesraad assisteerde bij de ondertekening van de intentieverklaring. In mei 2017 kwam die adviesraad zelf met een initiatief “Ferlet fan LED” voor verlichting op het fietspad van Franeker naar Minnertsga. Of dit initiatief, bedoeld voor in ieder geval al die scholieren die in de winter door de duisternis naar school moeten, gerealiseerd kan worden, is nog niet duidelijk.

Na de ondertekening werden er door dagvoorzitter Roelof Lousma nog een aantal vragen aan de bestuurders voorgelegd. Ter afsluiting was er nog een wetenschappelijke reflectie van prof. dr. Caspar van de Berg, namens de Academie van Franeker. Van de Berg opende zijn reflectie met de woorden: “De Friezen houden meer van vrijheid dan van regels!” Dat is een historisch feit. Lang geleden bestond er al een regelvrije zone. Het centraal gezag legde wel regels op maar de Friezen hielden zich er niet aan. De omgevingswet is voor Van de Berg bestuurswetenschappelijk een interessante ontwikkeling en een nieuwe vorm van besturen. Van den Berg houdt zich vooral bezig met onderzoek en wil antwoord op vragen als: Welke slimme manieren zijn er om hier mee om te gaan? Hoe haal je paarse krokodil weg? En ontstaat er zo meer ruimte voor initiatieven voor burgers en bedrijven. Gaan we van een regulerende staat naar een voorwaardenscheppende staat? En wat gaan we van deze pilot leren? Welke projecten komen hierdoor wel van de grond? Op welke manier zijn ze tot stand gekomen en welke lessen kunnen we hier van trekken? Hij zal de pilot in Noordwest Friesland blijven volgen.

Lunch voor genodigden

Voorafgaand aan de ondertekening was er een lunch voor genodigden. Tijdens deze lunch waren er nog een viertal pitches. Ali van der Pol (Taxi & Autoverhuur van der Pol Harlingen) vertelde over de regels waar zij als ‘kleine ondernemer’ met zo’n 40 werknemers in dienst, tegen aanloopt. “Dat zijn vooral de Europese aanbestedingen, daar kunnen zij niet aan mee doen. Maar ook dat vrijwilligers ineens ouderen mogen vervoeren, een kwetsbare groep, terwijl wij daarvoor allerlei cursussen moeten volgen en ons aan allerlei regels moeten houden”, aldus Van der Pol.

Jan Anjema van Steinfort Glas maakt zich enigszins zorgen over de omgevingswet. “Deze vernieuwingsslag dient wel op een proportionele en pragmatische manier ingevoerd te worden. Ik ben bang dat als gemeenten niet zelf verantwoordelijkheid durven te nemen en niet zorgen voor voldoende inhoudelijke deskundigheid en besluitvaardigheid in eigen huis, de nieuwe omgevingswet een grote inkomstenbron wordt van adviesbureaus en een grote kostenpost en frustratie voor ondernemers”, aldus Anjema. 

Jan Dijkstra (wethouder Gemeente Waadhoeke) werkt graag mee aan de pilot, waarbij gezocht wordt naar initiatieven om alvast te werken en te oefenen met de omgevingswet in Waadhoeke en waarbij anders met regels wordt omgegaan; meedenken vooropstaat en iets samen mogelijk te maken. Dijkstra: “De gemeente staat voor de bewaking van de kwaliteit en open voor deze manier van werken.” 

Erik Jan van Kempen, directeur Generaal Fysieke Leefomgeving, ministerie van BZK gaf aan dat de samenleving beter wordt met de omgevingswet. Maar ook dat er nog ontzettend veel moet gebeuren. Van Kempen: “Jullie gaan oefenen. Wij hopen dat we veel afspraken kunnen maken met de overheden. We zijn hier met veel mensen om jullie te helpen, niet alleen vandaag.” 

Conclusie pilot

De Commerciële Club Noordwest-Friesland (CCNWF) heeft het initiatief genomen tot de pilot “Noordwest Friesland ontregelt”. In de pilot slaan overheden en belanghebbenden de handen ineen om plannen te realiseren die waarden kunnen toevoegen aan de fysieke leefomgeving, waarbij de regels dienend zijn en niet bepalend. Dat gaat uit van de basisfilosofie van de Omgevingswet: ‘ja, mits’ in plaats van ‘nee, tenzij’, minder regels, meer ruimte voor lokaal maatwerk.

De programmaraad Aan de slag met de Omgevingswet, die met een grote delegatie naar Franeker was gekomen, staat de pilot met raad en daad bij en zal ervoor zorgen dat ervaringen en inzichten die worden opgedaan, breed gedeeld worden. 

 
In de media (met dank aan Meint Veldstra)